Gorzknik kanadyjski (goldenseal, Hydrastis canadensis L.) pochodzi z Ameryki Północnej. Był obecny w medycynie Indian i służył im jako środek:

  • przyspieszający leczenie ran, wrzodów na skórze;
  • łagodzący dolegliwości brzuszne (np. wrzody, zapalenia jelit, biegunki, zaparcia);
  • przydatny w infekcjach oczu;
  • wykorzystywany do leczenia nowotworów;
  • jak również do wywoływania aborcji lub stymulacji skurczów macicy. 

Wśród licznych substancji aktywnych biologicznie gorzknika kanadyjskiego znajduje się berberyna, alkaloid o rozmaitym działaniu:

  • przeciwzakaźnym (przeciwbakteryjnym, przeciwgrzybiczym, przeciwwirusowym, przeciwpasożytniczym);
  • metabolicznym (poprawa metabolizmu tłuszczów i glukozy);
  • wspierającym florę jelitową produkującą krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe;
  • antynowotworowym;
  • immunomodulującym: wygaszającym nadmierną reakcję odpornościową np. w alergiach, chorobach z autoagresji;
  • antyoksydacyjnym (dzięki temu, jak się sądzi, ekstrakty z gorzknika mogą np. chronić wątrobę przed toksycznym uszkodzeniem);
  • przeciwpadaczkowym;
  • miorelaksacyjnym;
  • kardioprotekcyjnym i przeciwpłytkowym;
  • chroniącym skórę przed szkodliwym długotrwałym działaniem promieniowania UV i przebarwieniami (aczkolwiek donoszono też o reakcjach fototoksycznych);
  • neuroprotekcyjnym;
  • nefroprotekcyjnym (słowo to oznacza ochronę nerek przed szkodliwym działaniem substancji toksycznych). 

Znakomitą większość tych badań przeprowadzono na hodowlach komórkowych lub zwierzętach laboratoryjnych, trudno więc wnioskować o ich znaczeniu klinicznym. Nieliczne badania kliniczne wskazują na możliwą przydatność w leczeniu hiperlipidemii, cukrzycy czy przewlekłych stanów zapalnych nosa lub gardła, potwierdzono też działanie przeciwbakteryjne gorzknika. Mimo niedostatku badań klinicznych gorzknik kanadyjski jest dość popularnym suplementem w USA. Zapotrzebowanie nań było tak ogromne, że prawie doprowadzono do likwidacji tego gatunku (podobnie rzecz się miała z kordycepsem w Chinach).

Historia użycia przez Indian amerykańskich sugeruje, by unikać preparatów gorzknika w ciąży; nie jest też wskazany w okresie laktacji z uwagi na możliwość zaostrzenia żółtaczki u noworodka. Gorzknik może nasilać działanie leków przeciwnadciśnieniowych lub niektórych leków działających na ośrodkowy układ nerwowy (midazolam, pimozyd), więc lepiej unikać takich połączeń. I jak to zwykle bywa – ważne, aby nie przekraczać dozwolonych dawek, alkaloidy gorzknika nie są obojętne dla zdrowia, zwłaszcza osób z chorobami współistniejącymi (np. cukrzycą, nadciśnieniem). 

Na podstawie

Pharmacol Res. 2020 Oct;160:105085. Goldenseal (Hydrastis canadensis L.) and its active constituents: A critical review of their efficacy and toxicological issues. Sudip Kumar Mandal et al.