Suplementy roślinne stosowane w bezsenności są ogólnie rzecz biorąc bezpieczne i dobrze tolerowane, choć potrzeba przeprowadzić więcej badań klinicznych, aby potwierdzić ich skuteczność – brzmią wnioski z przeglądu systematycznego badaczy rumuńskich. 

Leki naturalne oferują możliwość pomocy pacjentom bez obciążania ich ryzykiem uzależnienia czy poważnych działań ubocznych, wiele osób je stosuje z dobrym skutkiem – jednak badań klinicznych w tym aspekcie przeprowadzono stosunkowo niewiele. Te, które są dostępne, przeanalizowali autorzy opisywanej dziś pracy. Do najczęściej badanych fitofarmaceutyków w leczeniu bezsenności należały: kozłek lekarski (waleriana), lawenda, rumianek, chmiel, dziurawiec, głóg i rozmaryn.

Fakty na temat bezsenności są porażające:

  • cierpi na nią w jakimś okresie życia aż 1/3 ludności (badania amerykańskie);
  • przewlekła bezsenność wiąże się ze zwiększonym ryzykiem cukrzycy, otyłości, miażdżycy, pogorszenia nastroju i zaburzeń poznawczych;
  • tylko połowa ludzi cierpiących na bezsenność szuka pomocy lekarza;
  • połowa lekarzy zleca pacjentom leki usypiające;
  • wiedza o długoterminowych konsekwencjach brania tych leków jest albo niewielka (jeśli chodzi o leki inne niż benzodiazepiny), albo – w przypadku benzodiazepin – doskonale wiadomo, że długotrwałe stosowanie jest szkodliwe. 

Pikanterii sprawie dodaje fakt, że leki usypiające nie leczą bezsenności – tylko usypiają. A kolejnego dnia po ich zażyciu można odczuwać najróżniejsze skutki, z zawrotami i dezorientacją włącznie. Ich odstawienie może prowadzić do powrotu bezsenności, co nakręca błędne koło powodujące uzależnienie od leków nasennych, doskonale znane psychiatrom. 

Co zaś wiemy o naturalnych produktach:

  • waleriana (kozłek lekarski) – najlepiej przebadany lek ziołowy w bezsenności, działa już od dawki 160 mg; poprawę jakości snu dzięki jej użyciu wykazano w kilkunastu badaniach (choć nie wszystkich). Obserwowano także korzystny wpływ waleriany na czas wybudzania, czas zasypiania, nasilenie bezenności, zmiany czynności bioelektrycznej mózgu wiązane z działaniem przeciwlękowym. Wydaje się, że waleriana dzięki działaniu modulującemu czynnośc mózgu będzie skuteczniejsza w bezsenności przewlekłej niż nagłej;
  • lawenda – zarejestrowana jako lek przeciwlękowych w RFN, ma także działanie poprawiające jakość snu i zmniejszające częstość nocnych wybudzeń (wymaga regularnego, kilkutygodniowego stosowania);
  • chmiel – nie był skuteczny w uwzględnionych przez autorów badniach klinicznych, jeśli był stosowany sam; jednak w połączeniu z walerianą poprawiał jakość snu, a w połączeniu z walerianą i passiflorą (męczennicą cielistą) wydłużał sen, przyspieszał zasypianie i redukował ciężkość bezsenności, przy czym efekty były widoczne już po 2 tygodniach stosowania;
  • rumianek – ekstrakt przyjmowany dwa razy dziennie przez ok. miesiąc poprawiał ogólną jakość snu i czas zasypiania;
  • rozmaryn – poprawiał ogólną jakość snu, ale nie wpływał na inne parametry;
  • dziurawiec – wpływ na jakość snu uwidoczniono u kobiet po menopauzie z depresją (dziurawiec jest mocno kojarzony z leczeniem obniżonego nastroju i stąd często jest badany w depresji); skuteczne były dawki 900 mg przyjmowane przez 3 miesiące;
  • kava kava (pieprz metystynowy) – wydaje się dość skuteczna w leczeniu bezsenności; jej stosowanie „ucierpiało” w związku z podejrzeniami o działanie uszkadzające wątrobę, którego jednak nie potwierdzono (w kilku krajach, w tym Polsce, była z tego powodu nawet zabroniona przez długi czas – do 2016 r.).

Inne obiecujące substancje, które również badano w aspekcie bezsenności, ale wg autorów badania z nimi są wciąż na bardzo wczesnym etapie, to:

  • melatonina;
  • melisa;
  • mak;
  • witamina B6.   

Autorzy zwracają uwagę, że duża skuteczność połączenia chmielu z walerianą i męczennicą wskazuje na synergię działania naturalnych produktów i właśnie w połączeniach ziół upatrują szczególnego potencjału w leczeniu problemów ze snem. 

Tymczasem mimo niedostatku badań klinicznych do stosowania naturalnych produktów na sen przyznaje się 20% populacji (badania kanadyjskie). 

Na podstawie

Evid Based Complement Alternat Med. 2020 Apr 21;2020:3792390. Plant Extracts for Sleep Disturbances: A Systematic Review. Guadagna S, Barattini DF, Rosu S, Ferini-Strambi L.