Guarana była wykorzystywana przez Indian Ameryki Południowej jako środek wzmacniający, stymulujący, ale także jako lek na bóle głowy, biegunkę i choroby dróg moczowych. Dziś naukowcy z ośrodków w Brazylii i Chile dokonują przeglądu udowodnionych naukowo działań guarany. Poniżej krótkie podsumowanie. 

Pierwsze hipotezy łączyły działanie guarany z dużą zawartością kofeiny, jednak dziś coraz częściej pojawiają się głosy, że istotne znaczenie mają także inne biologicznie czynne związki (głównie alkaloidy i flawonoidy). Co ważne i co jest dość typowe dla produktów naturalnych, skład nasion guarany potrafi się mocno różnić w poszczególnych partiach produktu, zależnie od regionu pochodzenia i warunków uprawy: to zaś może przekładać się na różne proporcje działania stymulującego (zależnego głównie od kofeiny) i chociażby antyoksydacyjnego. Na zawartość polifenoli w rodzaju procyjanidyn czy flawanoli silnie może też wpływać proces produkcji, w jego trakcie wiele związków może być bowiem unieczynnianych/traconych. 

Z badań na zwierzętach naukowcy wnioskują, że guarana może działać antyoksydacyjnie, przeciwzapalnie i wspierać metabolizm. U ludzi obserwowano:

  • pozytywny wpływ na profil lipidowy osocza;
  • redukcję apetytu i pomoc w „spalaniu tłuszczu”, co badano w ramach wspierania odchudzania;
  • poprawę jakości życia i ogólnego samopoczucia u chorych na nowotwór, a także łagodzenie działań niepożądanych leczenia onkologicznego (nie prowadzono natomiast badań, które oceniałyby ewentualną skuteczność działania przeciwnowotworowego guarany u ludzi); 
  • wpływ na funkcje poznawcze: poprawę koncentracji, pamięci i szybkości wykonywania działań, np. podejmowania decyzji (i choć jest to typowy efekt dużej dawki kofeiny, to efekty zastosowania guarany wydają się większe, niż wynikałoby to z dostarczonej wraz z nią dawki tego alkaloidu);
  • redukcję zmęczenia. 

Ważnym stwierdzeniem autorów jest to, że nie tylko kofeina odpowiada za działanie guarany na organizm. Różnorodne związki obecne z nasionach guarany mogą wpływać nie tylko na zupełnie osobne procesy, ale też współgrać z kofeiną, np. zwalniając jej wchłanianie, co może zapewniać przedłużoną stymulację, dość często obserwowaną po spożyciu guarany. Produkt ten z pewnością będzie cieszył się coraz większym zainteresowaniem, również przemysłu farmaceutycznego, i oczywiście producentów suplementów. W kolejnych badaniach warto będzie eksplorować zwłaszcza wpływ guarany na fukcje poznawcze u osób zagrożonych ich utratą, np. w podeszłym wieku, z występującą w rodzinie demencją. 

Na podstawie

Torres EAFS, Pinaffi-Langley ACDC, Figueira MS, Cordeiro KS, Negrão LD, Soares MJ, da Silva CP, Alfino MCZ, Sampaio GR, de Camargo AC. Effects of the consumption of guarana on human health: A narrative review. Compr Rev Food Sci Food Saf. 2022 Jan;21(1):272-295. doi: 10.1111/1541-4337.12862. Epub 2021 Nov 9. PMID: 34755935.