Naukowcy z dwóch ośrodków zajmujących się medycyną naturalną w Portland (USA) przeanalizowali właściwości adaptogenne ashwagandy, czyli witanii ospałej. Zwracają uwagę na dużą różnorodność składu ekstraktów z korzenia tej rośliny oraz wielość substancji biologicznie czynnych w ekstraktach z korzenia ashwagandy [1].

Witania ospała (ashwaganda) wywodzi się z tradycji ajurwedy; w ostatnich latach na Zachodzie rośnie jej popularność związana z właściwościami adaptogennymi. Pojęcie adaptogenu wywodzi się z Rosji i Dalekiego Wschodu i obejmuje produkty, najczęściej roślinne, które pomagają przezwyciężać stres (fizyczny i psychiczny). Z uwagi na dużą różnorodność form stresu, jak i mechanizmów działania ziół zaliczanych do adaptogenów, jak również błędy w konstrukcji badań uwidaczniających ich efekty termin ten jest w farmakologii uznawany za kontrowersyjny (ale np. prof. Jerzy Vetulani nie miał doń specjalnych wątpliwości [2]).

Ashwaganda jest przez naukowców badana głównie w aspekcie wpływu na układ nerwowy i psychikę. Autorzy omawianej tu pracy także skupili się na wpływie witanii ospałej na stres, lęk, obniżenie nastroju i problemy z zasypianiem. Analizowali zarówno badania kliniczne, jak i przedkliniczne, z użyciem korzenia lub ekstraktów z liści ashwagandy. 

Rezultaty mówią, że witania ospała wywiera wyraźne działanie przeciwlękowe i antystresowe, w mniejszej liczbie badań uwidoczniono też korzystny wpływ na nastrój (objawy depresji) oraz problemy z bezsennością. Jak się wydaje, działanie ashwagandhy wynika z:

  • wpływu na oś podwzgórze-przysadka-nadnercza (zarządza hormonami wydzielanymi w okresie stresu) 
  • wpływu na układ współczulny (zarządza tym działaniem narządów, które dzieje się bez naszej uwagi, np. rytmem serca, średnicą oskrzeli, wielkością źrenicy)
  • wpływu na przekaźnictwo GABA-ergiczne i serotoninergiczne. 

Te obserwacje sprawiają, że ashwaganda staje się atrakcyjnym nutraceutykiem do wykorzystania w leczeniu zaburzeń neuropsychiatrycznych. Autorzy podkreślają, że zanim to oficjalnie nastąpi, konieczne będzie ustalenie standaryzowanych postaci z odpowiednimi dawkami substancji aktywnych. Poszczególne preparaty mocno się różnią pod tym względem, mogą więc dawać odmienne rezultaty (albo nie dawać ich w ogóle). Co więcej, najprawdopodobniej witania ospała zawiera substancje czynne jeszcze niezidentyfikowane przez naukę, a istotne dla działania na układ nerwowy. To powoduje, że preparaty ashwagandy nie są sobie równe!

Konieczne będzie także ustalenie ewentualnych interakcji z innymi ziołami i przede wszystkim lekami, które w psychiatrii mają często silne działanie i poważne skutki uboczne, a interakcje mogą czynić ich efekty trudnymi do opanowania. 

Na podstawie

  1. Speers AB, Cabey KA, Soumyanath A, Wright KM. Effects of Withania somnifera (Ashwagandha) on Stress and the Stress-Related Neuropsychiatric Disorders Anxiety, Depression, and Insomnia. Curr Neuropharmacol. 2021 Jul 12. doi: 10.2174/1570159X19666210712151556. Epub ahead of print. PMID: 34254920.
  2. A w konopiach strach. Maria Mazurek, Jerzy Vetulani. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa 2016