Analiza dwóch badań klinicznych w okulistyce, AREDS oraz AREDS2, wskazuje na duże znaczenie diety w ochronie oczu. Kilka składników żywieniowych wydaje się kluczowe dla zapobiegania starczemu zwyrodnieniu plamki (age-related macular degeneration, AMD).

Badania AREDS i AREDS2 były dużymi badaniami z randomizacją i grupą kontrolną, których celem była ocena wpływu diety i suplementacji na ryzyko AMD. Choroba ta należy do głównych przyczyn utraty wzroku u starszych osób, występuje często i jest sporym wyzwaniem w okulistyce. 

Do analizy wybrano ok 8 tys. osób w wieku średnio 71 lat, których monitorowano w ramach wspomnianych badań; ocena polegała m.in. na corocznym badaniu dna oka z fotograficznym dokumentowaniem jego stanu. Żadna z badanych osób nie miała rozpoznanego zaawansowanego starczego zwyrodnienia plamki w momencie rozpoczęcia badania (ale mogła mieć wczesną fazę). Równolegle badani wypełniali kwestionariusze, które pozwoliły zorientować się, jaki rodzaj diety stosują i jakie jest ich zaopatrzenie w podstawowe składniki odżywcze. 

Analiza wskazała, że w ciągu 10 lat u jednej trzeciej doszło do rozwoju zaawansowanej AMD (zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem). Ustalono, że choroba (lub jej postacie) rzadziej dotykała osoby, które przyjmowały z dietą największe ilości:

  • witaminy A (oraz beta-karotenu), B6, B9 (kwasu foliowego), B12 i witaminy C;
  • luteiny i zeaksantyny;
  • magnezu i miedzi;
  • kwasów EPA i DHA z rodziny omega-3 (choć ich działanie może zależeć od dawki, genów oraz stosunku do ilości prozapalnych kwasów z rodziny omega-6);
  • alkoholu.

Trzy elementy diety natomiast zwiększały ryzyko progresji choroby. Były to:

  • nasycone kwasy tłuszczowe;
  • jednonienasycone kwasy tłuszczowe;
  • kwas oleinowy (jednonienasycony kwas tłuszczowy z rodziny omega-9). 

Część z elementów ochronnych ma łatwo wytłumaczalne działanie: kwasy omega-3 działają przeciwzapalnie, luteina i zeaksantyna chronią nabłonek barwnikowy siatkówki, witaminy z grupy B chronią naczynia (np. przed działaniem homocysteiny), minerały pełnią rozliczne role (w tym pomagają w procesach naprawczych), witaminy C i A mają właściwości antyoksydacyjne. Nasycone kwasy tłuszczowe działają prozapalnie i to może tłumaczyć ich niekorzystną korelację, nie jest to natomiast jasne w przypadku kwasów jednonienasyconych (badania przynoszą rozbieżne wyniki, co może np. wynikać z tego, że znaczenie ma rodzaj tych kwasów tłuszczowych, a więc i ich źródło – roślinne lub zwierzęce). 

Zaskoczeniem jest natomiast ochronny wpływ alkoholu, który ujawnił się w szeregu analizowanych korelacji. Autorzy nie podjęli się prób wytłumaczenia mechanizmu, w którym miałby chronić oczy, a szkoda, bo byłoby to bardzo ciekawe!

Na podstawie

Agrón E, Mares J, Clemons TE, Swaroop A, Chew EY, Keenan TDL; AREDS and AREDS2 Research Groups. Dietary Nutrient Intake and Progression to Late Age-Related Macular Degeneration in the Age-Related Eye Disease Studies 1 and 2. Ophthalmology. 2020 Aug 25:S0161-6420(20)30836-8. doi: 10.1016/j.ophtha.2020.08.018. Epub ahead of print. PMID: 32858063.