Amerykańskie badanie kliniczne EVAPORATE, które miało wyjaśnić, jak dokładnie działa na serce ester etylowy EPA, czyli kwasu eikozapentaenowego z rodziny omega-3, wskazuje, że leczenie to zmienia budowę blaszki miażdżycowej – być może nawet cofa miażdżycę na jej wczesnym etapie. 

Świat kardiologiczny zelektryzowały niedawno wyniki badania REDUCE-IT (opisywaliśmy je w tekście „Omega-3 na topie w zapobieganiu zawałom i udarom„).

Okazało się, że po dodaniu związku zawierającego EPA (w dawce 4 g dziennie) do już optymalnego leczenia kardiologicznego po zawale serca ryzyko kolejnych poważnych powikłań miażdżycy (np. kolejnego zawału) zmniejszyło się ok. 1/4-1/3. To spora różnica, biorąc pod uwagę, że chorzy ci otrzymywali leczenie uznane za optymalne (w tym statynę). 

Badanie EVAPORATE miało spróbować wyjaśnić, skąd bierze się ta moc profilaktyczna estru etylowego EPA. Wzięło w nim udział 80 chorych, którzy mieli podwyższone triglicerydy, otrzymywali statyny, mieli pod kontrolą dietę, ale część otrzymała dodatkowo kwas omega-3, a część placebo – wszystkich zaś monitorowano, robiąc im zaawansowane badania obrazowe tętnic wieńcowych metodą tomografii komputerowej (po 9 i 18 miesiącach od rozpoczęcia badania). Takie badanie pozwala lekarzom dosłownie zajrzeć prosto w serce – i zobaczyć blaszki miażdżycowe wyściełające wnętrze tętnic doprowadzających krew do serca (te, które właśnie grożą zawałem). 

Co się okazało? Po półtora roku w grupie otrzymującej EPA stwierdzono zmniejszenie (o blisko 20%) obszaru zajętego przez blaszki miażdżycowe niskiej gęstości. Są to najbardziej niebezpieczne ogniska miażdżycy, niestabilne, zagrożone pęknięciem i w wyniku tego – grożące zawałem serca. W tym samym czasie w grupie placebo odnotowano progresję miażdżycy, czyli wzrost objętości niestabilnych blaszek – i to prawie dwukrotny! W obu grupach podobna była natomiast ilość blaszek uwapnionych, na nie EPA najwyraźniej nie wpływał (i nie ma się co dziwić – blaszka jest groźna w postaci nieuwapnionej, a gdy już zwapnieje, przypomina kamień osadzony w typowe rurze hydraulicznej i trudno ją usunąć inaczej niż mechanicznie – ale też nie jest tak groźna jak blaszka nieuwapniona, w której toczy się proces zapalny i która może pęknąć, wywołując zawał serca). 

Ten wpływ EPA powodujący regresję najgroźniejszych ognisk miażdżycy w tętnicach wieńcowych może odpowiadać za spektakularne wyniki badań, w których kwasy omega-3 (przede wszystkim EPA) zmniejszały ryzyko zawału, jak wspomniane na wstepie REDUCE-IT. O tym, jak dokładnie działają na serce kwasy omega-3, wiemy coraz więcej – w tym badaniu ujawnił się wyraźny, widoczny w badaniu obrazowym skutek przeciwzapalny EPA (bo to prawdopodobnie działanie przeciwzapalne odpowiada za regresję stosunkowo wczesnych, nieuwapnionych blaszek miażdżycowych). 

Na podstawie

Budoff MJ, Bhatt DL, Kinninger A, Lakshmanan S, Muhlestein JB, Le VT, May HT, Shaikh K, Shekar C, Roy SK, Tayek J, Nelson JR. Effect of icosapent ethyl on progression of coronary atherosclerosis in patients with elevated triglycerides on statin therapy: final results of the EVAPORATE trial. Eur Heart J. 2020 Oct 21;41(40):3925-3932. doi: 10.1093/eurheartj/ehaa652. PMID: 32860032; PMCID: PMC7654934.