Dwójka włoskich naukowców podsumowała stan badań klinicznych nad skutecznością różnych nutraceutyków w chorobie zwyrodnieniowej stawów. 

Choroba zwyrodnieniowa stawów to przewlekła choroba zapalna, w której dochodzi do postępującego niszczenia chrząstki stawowej i kości oraz innych struktur w okolicy stawu. Głównymi objawami są narastające bóle i ograniczenie ruchomości w zajętych stawach. Prowadzi to nierzadko do poważnego upośledzenia jakości życia i utrudnień codziennego samodzielnego funkcjonowania. Leczenia przyczynowego nie ma, próbuje się więc różnych metod przynoszących ulgę w bólu lub zwalniających postępo choroby. Powszechnie niegdyś stosowane leki przeciwbólowe z grupy NLPZ (niesteroidowych leków przeciwbólowych) nie są już tak chętnie przepisywane jak wcześniej z uwagi na ryzyko dla układu krążenia przy wieloletnim stosowaniu. Do typowych nutraceutyków, wedle niektórych rekomendacji – z wyboru w chorobie zwyrodnieniowej stawów – należą chondroityna z glukozaminą. Przestestowanych klinicznie substancji jest jednak znacznie więcej. I choć trzeba pamiętać, że działanie mają najczęściej łagodne, a badania często przynoszą sprzeczne wyniki, warto je poznać, zwłaszcza że ich połączenia rodzą nadzieje na wzajemne wzmacnianie swojego działania. Biorąc pod uwagę, że chorzy coraz częściej skłaniają się ku wypróbowaniu naturalnych nutraceutyków, poniższa lista może okazać się przydatna, np. jako podstawa do rozważań terapeutycznych wspólnie z lekarzem prowadzącym. 

Do najważniejszych nutraceutyków, których skuteczność w w chorobie zwyrodnieniowej stawów wykazano w badaniach klinicznych, należą:

  • chondroityna z glukozaminą (działanie przeciwzapalne i chondroprotekcyjne/wspieranie regeneracji chrząstki);
  • metylosulfonylometan (MSM) – zwykle łączony z glukozaminą i chondroityną (głównie działanie przeciwzapalne);
  • peptydy kolagenowe (działanie przeciwzapalne w obrębie tkanki łącznej i działanie chondroprotekcyjne);
  • kwas hialuronowy (efekty chondroprotekcyjne i przeciwzapalne, taki jest prawdopodobnie główny mechanizm działania po podaniu doustnym; we wstrzyknięciach dodatkowo uzyskuje się efekt zwiększenia poślizgu między powierzchniami stawowymi oraz dodatkowe działanie przeciwbólowe na poziomie receptorów stawowych reagujących na rozciąganie);
  • witamina C (działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne i chondroprotekcyjne);
  • witamina D (wiele działań, najważniejsze w tym kontekście to chondroprotekcja i wpływ przeciwzapalny);
  • kwasy tłuszczowe omega-3 pochodzenia morskiego;
  • oraz inne, przetestowane w mniejszej liczbie badań, ale również potencjalnie wpływające na ból/funkcje stawów:
    • niezmydlające się frakcje olejowe awokado i soi;
    • żywica kadzidłowca (Boswellia serrata);
    • kapsaicyna (substancja o działaniu przeciwbólowym, izolowana z ostrej papryki i odpowiadająca za ostrość jej poszczególnych odmian);
    • kurkumina (działanie chondroprotekcyjne, przeciwzapalne);
    • gingerole z imbiru;
    • polifenole uzyskiwane z granatu, zielonej herbaty i kory sosny nadmorskiej.

Warto pamiętać o kilku istotnych szczegółach. Po pierwsze, skojarzenie nutraceutyków może być skuteczniejsze niż monoterapia. Po drugie, mimo że mechanizmy działania wymienionych nutraceutyków są często nie do końca poznane, to ich skuteczność wykazana w badniach klinicznych obejmowała najczęściej efekty przeciwbólowe, ograniczenie sztywności stawów i ew. obrzęku oraz wpływ na zdolność do codziennego funkcjonowania (np. poruszania się bez bólu). Wreszcie, z uwagi na duże indywidualne różnice w przebiegu choroby i stanie klinicznym zawsze warto skonsultować nowe metody terapii z lekarzem prowadzącym. Reumatolodzy i ortopedzi, czyli lekarze specjaliści zajmujący się chorobą zwyrodnieniową stawów, są dość dobrze obeznani z metodami alternatywnymi, w tym nutraceutykami. Tematyka ta wbrew pozorom często gości na kongresach specjalistycznych i w pismach fachowych. 

Na podstawie

Colletti A, Cicero AFG. Nutraceutical Approach to Chronic Osteoarthritis: From Molecular Research to Clinical Evidence. Int J Mol Sci. 2021 Nov 29;22(23):12920. doi: 10.3390/ijms222312920. PMID: 34884724; PMCID: PMC8658017.