W czasie leczenia onkologicznego lekarze i pacjenci mogą się spotkać z problemem kardiotoksyczności niektórych chemioterapeutyków. Oznacza to, że pewne leki mogą poważnie uszkadzać serce, co utrudnia ich stosowanie w celu likwidacji nowotworu. Typowym przedstawicielem takich kardiotoksycznych chemioerapeutyków jest adriamycyna (doksorubicyna) – notabene lek pochodzenia naturalnego (antybiotyk antracyklinowy wytwarzany przez mikroorganizm Streptomyces peuceticus var. caesius).

Adriamycyna działa na poziomie DNA (uszkadza je, zaburzając w ten sposób procesy zachodzące w komórce nowotworowej), ale też powoduje (m.in. w wyniku chelatacji jonów żelaza) znaczny stres oksydacyjny, który prowadzi do uszkodzeń m.in. komórek mięśnia sercowego. To z kolei owocuje zaburzeniami pracy serca (z niewydolności włącznie), które mogą pojawić się nawet po zakończeniu chemioterapii i które mogą być oporne na typowe leczenie.

Ważne jest to, że mechanizmy uszkadzania serca (stres oksydacyjny i in.) są niezależne od działania przeciwnotworowego adriamycyny, co powoduje, że można próbować zapobiegać kardiotoksyczności bez konieczności rezygnacji z chemioterapii tym bądź co bądź skutecznym lekiem przeciwnowotworowym. Wykorzystuje się w tym celu m.in. dekstrazon, który zapobiega chelatacji żelaza przez adriamycynę, ale nie wpływa na inne mechanizmy uszkadzające serce; autorzy niedawno opublikowanej pracy poglądowej uważają, że pewien potencjał w tym kontekście klinicznym mogą mieć flawonoidy.

Wspomniani autorzy to farmakolodzy z Uniwersytetu Sumatera Utara w Indonezji. Ich zdaniem w zapobieganiu uszkodzeniu serca w trakcie terapii adriamycyną można w przyszłości próbować wykorzystywać flawonoidy (w tym flawonoidy cytrusowe) – np. luteolinę, kwercetynę, apigeninę, rutynę, cyjanidynę, hesperydynę, chryzynę, naryngeninę. Mają one wielorakie działania, które mogą przyczyniać się do ochrony mięśnia sercowego przed wolnymi rodnikami, peroksydacją lipidów błon komórkowych, zaburzeniami funkcji mitochondriów i wreszcie przedwczesną śmiercią komórek. Wiele tych mechanizmów (i korzyści w aspekcie ochrony przed adriamycyną) obserwowano w badaniach na zwierzętach, kolejnym krokiem powinno być przebadanie flawnoidów w ramach badań klinicznych zaprojektowanych w celu oceny ich skuteczności kardioprotekcyjnej u osób poddawanych chemioterapii.

Na podstawie
Syahputra RA, Harahap U, Dalimunthe A, Nasution MP, Satria D. The Role of Flavonoids as a Cardioprotective Strategy against Doxorubicin-Induced Cardiotoxicity: A Review. Molecules. 2022 Feb 15;27(4):1320. doi: 10.3390/molecules27041320. PMID: 35209107; PMCID: PMC8878416.