Kanadyjskie Towarzystwo Gastroenterologiczne ogłosiło w tym roku nowe zalecenia dla lekarzy zajmujących się pacjentami z zespołem jelita drażliwego. W rekomendacjach tych znalazło się też miejsce dla terapii naturalnych. I choć póki co autorzy podeszli do nich bardzo wstrzemięźliwie, to można chyba uznać, że mamy do czynienia z pierwszymi jaskółkami doceniania globalnego trendu tzw. leczenia naturalnego przez instytucje lekarskie.

Zespół jelita drażliwego jest jedną z najpowszechniejszych przypadłości pokarmowych. Jego istotą jest pojawianie się bólów brzucha, którym towarzyszy zmiana rytmu wypróżnień. Bóle brzucha występują co najmniej raz w tygodniu przez co najmniej 3 miesiące, a więc dokuczają dość regularnie, nie są wynikiem zatrucia pokarmowego, a chory zauważa równolegle albo zaparcia, albo luźne stolce, albo na przemian jedne i drugie. Ważne, że wraz z nadejściem bólu brzucha pojawia się też zakłócenie typowego rytmu wypróżnień.

Warto oczywiście udać się do gastroenterologa, aby potwierdzić rozpoznanie i wykluczyć poważne choroby wymagające zupełnie odmiennego leczenia (konieczna może być np. kolonoskopia). Po potwierdzeniu rozpoznania zespołu jelita drażliwego przydałoby się natomiast wdrożyć kilka ważnych zmian stylu życia:

  1. zmienić dietę
  2. zmienić podejście do życia (dużą rolę w chorobie gra prawdopodobnie reakcja stresowa)
  3. regularnie ćwiczyć

A oprócz tego oczywiście próbować wspólnie z lekarzem wypracować optymalną terapię. Leków wykorzystuje się tu dość dużo, po części dlatego, że trzeba je dobierać indywidualnie do danej osoby – inne zupełnie przydadzą się w postaci biegunkowej, inne w zaparciowej, co jest dość oczywiste (różnice sięgają jednak znacznie dalej i ich wyjaśnienie, jak również omówienie metod farmakologicznych przekracza ramy tego tekstu). Ale nie tylko leki są przydatne, Kanadyjczycy wspierają również terapie niefarmakologiczne, o czym za chwilę.

Dieta w zespole jelita drażliwego

Kanadyjskie rekomendacje zalecają stosowanie w zespole jelita drażliwego diety FODMAP (albo bardziej prawidłowo: low-FODMAP). Jest to dieta uboga w związki, które są substratami fermentacji bakteryjnej i które mogą wywoływać objawy zespołu – eliminuje się więc gorzej wchłanialne cukry proste (fruktozę, laktozę) i alkohole polihydroksylowe (czyli głównie sztuczne słodziki, jak ksylitol, sorbitol). Mimo że brzmi to prosto, wcale łatwe nie jest. Trzeba zacząć zwracać uwagę na etykiety produktów przetworzonych (mogą zawierać syrop glukozowo-fruktozowy), a także zapoznać się z dozwolonymi i niezalecanymi produktami, nawet tymi uważanymi powszechnie za „zdrowe”. Dobre omówienie diety FODMAP znajduje się pod tym linkiem.

W praktyce nie wszyscy dietę FODMAP tolerują i nie u wszystkich jest skuteczna. Może też prowadzić do zubożenia flory jelitowej w dobroczynne bifidobakterie. Dlatego fazę eliminacyjną autorzy wytycznych zalecają maksymalnie skrócić (nawet do 4 tygodni) i prowadzić ją pod kontrolą dietetyka.

Ponieważ leczenie zespołu jelita drażliwego jest trudne, a objawy często występują po posiłkach, wiele osób na własną rękę próbuje eliminować pewne składniki diety. Tworzenie dzienniczków pozwalających śledzić spożyte pokarmy i korelować je z objawami jest od dawna znanym sposobem kontroli zespołu jelit drażliwego. Autorzy wytycznych są natomiast przeciwni stosowaniu w tej chorobie diety bezglutenowej – uważają, że nie ma danych pozwalających uznać ją za skuteczną.

Terapie naturalne i niefarmakologiczne w zespole jelita drażliwego

Omawiane wytyczne zalecają:

  • suplementację błonnika rozpuszczalnego (z babki płesznik), natomiast nie błonnika nierozpuszczalnego (z otrąb) – babka płesznik przynosi poprawę zarówno w postaci biegunkowej, jak i zaparciowej, natomiast błonnik nierozpuszczalny raczej zaostrza objawy zespołu jelita drażliwego
  • olejek miętowy – jego skuteczność w zespole jelita drażliwego wspierają badania kliniczne, przynosi ulgę u średnio jednej na 4 stosujące go osoby;
  • probiotyki – w badaniach klinicznych najskuteczniejsze były mieszanki różnych szczepów Lactobacillus i Streptococcus. Autorzy zwracają uwagę na problemy z jakością probiotyków dostępnych na rynku, co może przekładać się na ich skuteczność, zalecają więc stosowanie wyłącznie probiotyków certyfikowanych przez odpowiednie instytucje;
  • psychoterapię (terapię poznawczo-behawioralną oraz hipnoterapię).

Na podstawie

J Can Assoc Gastroenterol. 2019 Apr;2(1):6-29. Canadian Association of Gastroenterology Clinical Practice Guideline for the Management of Irritable Bowel Syndrome (IBS). Moayyedi P, Andrews CN, MacQueen G, Korownyk C, Marsiglio M, Graff L, Kvern B, Lazarescu A, Liu L, Paterson WG, Sidani S, Vanner S.