Witamina D w SM

Suplementacja witaminy D wiąże się z istotną redukcją odczucia zmęczenia u chorych na stwardnienie rozsiane – wykazali naukowcy z Universidad de Castilla – La Mancha (Hiszpania). 

Zdaniem autorów oznacza to, że u chorych tych można rozważać suplementację witaminy D. Nie ma jednak powszechnej zgodności co optymalnej dawki, którą powinno się stosować w tej sytuacji klinicznej, stąd konieczność indywidualnej oceny lekarskiej. 

Wnioski te są wynikiem metaanalizy 5 randomizowanych badań klinicznych z łącznym idziałem 345 osób w wieku od 25 do 41 lat. Suplementacja witaminy D łączyła się z subiektywną redukcją zmęczenia o ok. 20 proc. 

Stwardnienie rozsiane (sclerosis multiplex, SM) to przewlekła choroba układu nerwowego o charakterze autoagresji. Jej istotą jest to, że układ odpornościowy atakuje i niszczy osłonkę mielinową wokół nerwów, uniemożliwiając w ten sposób ich prawidłowe działanie. Objawy SM mogą różnić się w zależności od osoby i zaawansowania choroby. Należą do nich m.in.:

• zaburzenia wzroku: problemy z widzeniem mogą być pierwszym objawem SM. Mogą występować np. podwójne widzenie lub utrata wzroku w jednym oku;
• problemy z równowagą i koordynacją: chorzy mogą mieć problemy z chodzeniem, trzymaniem przedmiotów czy wykonywaniem precyzyjnych ruchów;
• osłabienie mięśni: może wystąpić jako wynik uszkodzenia nerwów i prowadzić do trudności w wykonywaniu codziennych czynności;
• zaburzenia czucia: SM może wpływać na zmysł dotyku, mogą pojawić się różne nieprawidłowe odczucia, np. mrowienie, drętwienie lub pieczenie w różnych częściach ciała;
• spastyczność mięśni, czyli nadmierne ich napięcie, które może prowadzić do sztywności i trudności w wykonywaniu ruchów;
• problemy z mówieniem i przełykaniem;
• problemy z pamięcią i koncentracją;
• zaburzenia emocjonalne, w tym zmiany nastroju (aż do depresji), lęk lub drażliwość;
• trudności z kontrolą mikcji: SM może prowadzić do zaburzeń czynności pęcherza moczowego, co może objawiać się częstym parciem i niekontrolowanym oddawaniem moczu.

Objawy SM mogą być bardzo różnorodne i zmieniać się w czasie. Mogą pojawiać się okresy nasilonych objawów (tzw. zaostrzenia) na zmianę z ich wyciszeniem (okresami remisji). Zmęczenie nieustępujące po odpoczynku jest objawem dość częstym w SM i może przyjmować formę zarówno fizycznego zmęczenia, jak i braku energii psychicznej (lub obu). Może się utrzymywać także w okresie remisji. Jest jednym z najbardziej uciążliwych skutków choroby, najsilniej obniżającym jakość życia. 

Przyczyny zmęczenia w SM są skomplikowane i nie do końca poznane. Uważa się, że w rozwoju odczucia zmęczenia mogą uczestniczyć: 

• uszkodzenie układu nerwowego;
• stan zapalny w układzie nerwowym;
• zaburzenia snu; 
• stres i obniżenie nastroju;
• wysiłki kompensacyjne: chorzy często muszą wykonywać większy wysiłek w codziennych czynnościach, aby kompensować utratę funkcji układu nerwowego. To może prowadzić do szybszego pojawiania się zmęczenia;
• czynniki psychospołeczne: konieczność przystosowania się do choroby, utrzymywania sprawności i zdolności co wykonywania codziennych obowiązków;
• skutki uboczne leków.

Witamina D ma działanie immunomodulujące, co oznacza, że ma zdolność do przesuwania aktywności układu immunologicznego w kierunku wygaszania tendencji zapalnych. W niektórych badaniach zwraca się uwagę na związek niedoboru witaminy D z początkiem stwardnienia rozsianego oraz ryzykiem progresji choroby i nasilenia objawów. To rodzi hipotezy o możliwości wykorzystania witaminy D jako jednej z opcji terapii w SM. Wyniki badań testujących tę hipotezę nie są spójne, choć wydaje się, że suplementacja taka może być pod pewnymi względami skuteczna (np. wpływa na subiektywną percepcję zmęczenia). 

Na podstawie

López-Muñoz P, Torres-Costoso AI, Fernández-Rodríguez R, Guzmán-Pavón MJ, de Arenas-Arroyo SN, Basco-López JÁ, Reina-Gutiérrez S. Effect of Vitamin D Supplementation on Fatigue in Multiple Sclerosis: A Systematic Review and Meta-Analysis. Nutrients. 2023 Jun 24;15(13):2861. doi: 10.3390/nu15132861. PMID: 37447189; PMCID: PMC10343753.