COVID-19 zwiększył zainteresowanie działaniem przeciwwirusowym elementów diety, w tym witamin i minerałów. Z uwagi na to, że wiele z nich ma wielorakie mechanizmy działania, pojawiła się też potrzeba podsumowania aktualnej wiedzy na temat tych najważniejszych. Lekarze z Uniwersytetu w Syczuanie (Chiny) dokonali takiego przeglądu właściwości zdrowotnych cynku. 

Cynk uczestniczy w kilkuset reakcjach enzymatycznych (przyłącza się do enzymów, które je katalizują), jest też niezbędny do pracy czynników transkrypcyjnych (tj. białek odpowiadających za uruchamianie odczytu genów, np. gdy konieczne jest rozpoczęcie reakcji zapalnej chroniącej organizm przed zakażeniem). Te mechanizmy powodują, że niedobór cynku może mieć znaczenie w chorobach wielu narządów, co jest badane już od kilkudziesięciu lat, również pod kątem ewentualnego wykorzystania suplementacji. 

Ważna informacja, zwłaszcza w kontekście suplementacji cynku w celu ochrony przeciwzakaźnej jest taka, że zbyt duża dawka tego minerału działa odwrotnie do zamierzeń, czyli osłabia odporność (fakt mało znany i rzadko przytaczany, za to wykazany w badaniach z udziałem ludzi, nie tylko u zwierząt). Za górną jeszcze tolerowaną dawkę uznaje się 25 mg dziennie, rekomendowana to 15 mg (jednak dawkowanie i tak ustala się indywidualnie, zależnie od obrazu klinicznego i diety). 

Z dokonanego przez autorów przeglądu wynika, że odpowiednio duża zawartość cynku w diecie wiąże się z:

  • rzadszym występowaniem nowotworów przewodu pokarmowego, przede wszystkim raka jelita grubego i raka przełyku (redukcja ryzyka o ok. 15 pkt. proc. na każde 5 mg cynku dziennie);
  • zmniejszonym ryzykiem występowania świstów u dzieci (jeśli matka miała odpowiednią podaż cynku w okresie ciąży);
  • lepszym rozwojem somatycznym dzieci, jeśli w sytuacji niedoboru cynku otrzymują właściwie dobraną suplementację (w krajach słabo rozwiniętych jest to działanie uwidocznione w zakresie wzrostu dzieci, ich masy ciała i obwodu głowy);
  • zmniejszonym ryzykiem rozwoju cukrzycy typu 2 (o ok. 13 proc.);
  • poprawą zdolności antyoksydacyjnych i redukcją niektórych markerów zapalnych (w dawkach suplementacyjnych >20 mg);
  • poprawą profilu lipidowego osocza (redukcja triglicerydów i cholesterolu o ok. 10 mg/dl, LDL o ok. 7 mg/dl, wzrost HDL o ok. 2 mg/dl);
  • poprawą parametrów nasienia (pod warunkiem suplementacji cynku): ruchliwości plemników, ich ilości i budowy, a co najważniejsze – kilkukrotnym wzrostem zajść w ciążę w razie męskiej przyczyny niepłodności (w porównaniu z brakiem suplementacji);
  • sporym (o 1/3) zmniejszeniem częstości infekcji oddechowych u dzieci (przy suplementacji cynku w dawkach do 20 mg dziennie);
  • szybszym powrotem do zdrowia w razie ostrej infekcji oddechowej u dorosłych (w dawkach >20 mg dziennie);
  • mniejszą (o ok. 1/3) częstością depresji i złagodzeniem jej objawów;
  • redukcją częstości biegunki u dzieci; 
  • nieco lepszą gęstością mineralną kości w obrębie bliższego końca kości udowej (może mieć znaczenie w zapobieganiu osteoporozie i jej powikłaniom);
  • pojawia się nawet sugestia (wciąż nie do końca pewna), że odpowiednia suplementacja cynku na poziomie populacyjnym może zmniejszać śmiertelność (czyli: wydłużać życie).

Do najczęściej raportowanych działań niepożądanych cynku należą natomiast zaburzenia smaku (niechęć do pewnych potraw) i dyskomfort w jamie ustnej, ew. nudności lub wymioty. 

O ile niedobór cynku jest w skali globalnej dość częsty, przy decyzji o ew. suplementacji należy wziąć pod uwagę jego źródła w diecie (mięso, ziarna zbóż, nabiał) i pamiętać, że kwas fitowy (obecny w pieczywie razowym) istotnie zmniejsza wchłanianie tego minerału (unikać łączenia takiego pieczywa z suplementami). 

Na podstawie

Li J, Cao D, Huang Y, Chen B, Chen Z, Wang R, Dong Q, Wei Q, Liu L. Zinc Intakes and Health Outcomes: An Umbrella Review. Front Nutr. 2022 Feb 8;9:798078. doi: 10.3389/fnut.2022.798078. PMID: 35211497; PMCID: PMC8861317.