Różne rodzaje błonnika mogą – w wyniku działania mikroflory jelitowej – wpływać na przebieg procesów patofizjologicznych w astmie, co może mieć znaczenie kliniczne. Taką opinię wyrazili w niedawno opublikowanym artykule holenderscy badacze.

W wyniku metabolizmu błonnika powstają nowe związki, w tym krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, które mają zdolność modulowania aktywności układu odpornościowego, a wraz z nią – ryzyka rozwoju astmy czy zaostrzenia jej przebiegu. Astma jest chorobą zapalną, mimo że z pozoru może to być nieintuicyjne – a jednak napady duszności, np. po kontakcie z alergenem, są wywołane nadwrażliwością oskrzeli, która łączy się z przewlekle tlącym się w płucach stanem zapalnym.

Działanie układu odpornościowego w płucach jest powiązane z mikroflorą jelitową, i to nie tylko za pośrednictwem wytwarzanych przez nią związków pro- lub przeciwzapalnych. Płuca, niegdyś uważane za sterylne, także mają swoją mikroflorę bakteryjną, która kształtuje się już w pierwszych kilku miesiącach życia i która może odpowiadać za „kształcenie” komórek odpornościowych w tym narządzie. Z kolei bardzo podobne procesy zachodzące w jelitach mogą wpływać na zachowanie się układu odpornościowego w płucach, bowiem komórki tworzące ten układ migrują między różnymi narządami i część trafia właśnie do płuc. Ich aktywność zaś nie pozostaje bez wpływu na miejscową aktywność innych komórek odpornościowych (w ten sposób przewlekły stan zapalny może obejmować najróżniejsze regiony organizmu). Wreszcie, drobnoustroje mogą się przedostawać do płuc z jamy ustnej w wyniku mikroaspiracji, z czego nie zdajemy sobie sprawy (także w drugą stronę, podczas przełykania plwociny). Zjawiska te, tworzące podwaliny czegoś w rodzaju komunikacji między płucami i jelitami, określa się nazwą „osi jelita-płuca”.

Rola błonnika to m.in. uszczelnianie nabłonka jelitowego oraz źródło energii dla bakterii jelitowych. Te, metabolizując błonnik, wytwarzają m.in. krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, które:

  • uszczelniają nabłonek dróg oddechowych (co utrudnia wiązanie alergenów z przeciwciałami na powierzchni komórek tucznych, początkowy etap reakcji alergicznej);
  • wpływają na aktywność, funkcje i różnicowanie komórek dendrytycznych, limfocytów, eozynofilów, komórek tucznych, neutrofilów i makrofagów, czyli komórek układu immunologicznego zaangażowanych w reakcje alergiczne oraz stany zapalne.

O tym, że dieta bogatobłonnikowa wiąże się z mniejszym ryzykiem astmy lub lepszą jej kontrolą, mówią badania obserwacyjne; kolejne świadczą o korzystnym wpływie profilaktycznym interwencji nakierowanych na mikroflorę jelit (przede wszystkim w początkach życia), pojedyncze badania kliniczne sugerują korzyści z suplementacji błonnika z probiotykami u dorosłych chorych na astmę.

Ani dieta, ani błonnik, ani probiotyki nie zastąpią leków przeciwastmatycznych, a już zwłaszcza w tak niebezpiecznej chorobie, jaką jest astma. Docelowo mogą jednak wspierać ich działanie; może efekty będą wyraźniejsze u osób ze źle kontrolowaną astmą mimo intensywnej farmakoterapii – wiele kwestii pozostaje do wyjaśnienia w badaniach klinicznych (choćby skuteczność różnych frakcji błonnika, dawka, przyjmowanie w postaci suplementów czy produktów w diecie). Idea wpływu na stan zapalny w płucach za pośrednictwem flory jelitowej jest wciąż mało poznana, mimo że niewątpliwie atrakcyjna.

Warto tu przypomnieć, by błonnik odsuwać w czasie od doustnych leków, istnieje bowiem ryzyko, że niektóre cząsteczki mogą być wiązane w sieci błonnika, co może wpływać na ich wchłanianie.

Na podstawie
Verstegen REM, Kostadinova AI, Merenciana Z, Garssen J, Folkerts G, Hendriks RW, Willemsen LEM. Dietary Fibers: Effects, Underlying Mechanisms and Possible Role in Allergic Asthma Management. Nutrients. 2021 Nov 19;13(11):4153. doi: 10.3390/nu13114153. PMID: 34836408; PMCID: PMC8621630.