To zioło z Dalekiego Wschodu (Centella asiatica, pennywort, gotu kola) było cennym surowcem w tradycjach leczniczych Azji Południowej. Używano go m.in. do leczenia chorób skóry, układu żylnego, chorób układu nerwowego (nawet mimo że tradycyjna medycyna chińska nie wyróżniała takiego układu!), a od niedawna, wraz z coraz intensywniejszym wykorzystywaniem metod nauki zachodniej przez naukowców z Azji, zaczęto wąkrotkę azjatycką badać coraz dokładniej. 

Dziś dzięki biochemikom wiemy, że główne substancje aktywne wąkrotki należą do grupy triterpenów. Są to kwas azjatykowy, azjatykozyd, madekasozyd i kwas madekasowy. Są one dobrze znane w przemyśle kosmetycznym, częściowo znane też są ich podstawowe właściwości farmakokinetyczne; były badane w licznych pracach na poziomie komórkowym i zwierzętach, jednak wiadomo też, że w organizmie człowieka losy substancji aktywnych potrafią być mocno odmienne w stosunku do tego, co się dzieje u zwierząt.

Naukowcy z Chin i Japonii dokonali ostatnio przeglądu badań poświęconych działaniu wąkrotki i wyodrębnili część kliniczną, która przynosi najwięcej informacji możliwych do praktycznego wykorzystania. W badaniach tych obserwowano następujące efekty:

  •  poprawę funkcji poznawczych, np. po udarze mózgu;
  •  złagodzenie bólu w przebiegu neuropatii cukrzycowej;
  •  szybsze gojenie ran u chorych na cukrzycę;
  •  redukcja wymiarów przerośniętych blizn;
  •  poprawa stanu skóry;
  •  złagodzenie objawów lęku.

Wąkrotka wydaje się produktem bezpiecznym, jeśli pojawiają się działania niepożądane, najczęściej ustępują po zaprzestaniu jej stosowania. Najpoważniejszym była żółtaczka, która pojawiła się u trzech kobiet, jednak również się wycofała po wstrzymaniu podawania leku. Wskazuje to na konieczność zwrócenia uwagi na stosowaną dawkę, długość jej przyjmowania, ostrożność przy łączeniu z lekami uszkadzającymi wątrobę (i innymi ksenobiotykami, jak alkohol!) i rozważenie zasięgnięcia opinii specjalisty, zwłaszcza jeśli mamy lub mieliśmy problemy z wątrobą. 

Właściwości wąkrotki azjatyckiej wciąż czekają na dalszą eksplorację kliniczną. W badaniach przedklinicznych wyciągi z wąkrotki lub jej składniki czynne wykazywały potencjał w dużo większej liczbie chorób, np. łysieniu, stanach zapalnych skóry, uszkodzeniach wątroby, stanach zapalnych żołądka, bólu głowy, niektórych nowotworach, demencji, chorobie Parkinsona, zawale serca, zapaleniu trzustki, włóknieniu różnych narządów, endometriozie, chorobach kości, bielactwie, a nawet w sepsie. Jeśli pojawią się kolejne badania z udziałem ludzi, z pewnością o nich wspomnimy na naszych łamach!

Na podstawie

Sun B, Wu L, Wu Y, Zhang C, Qin L, Hayashi M, Kudo M, Gao M, Liu T. Therapeutic Potential of Centella asiatica and Its Triterpenes: A Review. Front Pharmacol. 2020 Sep 4;11:568032. doi: 10.3389/fphar.2020.568032. PMID: 33013406; PMCID: PMC7498642.