Znaczenie witaminy D: jak duże?

Czwórka naukowców z różnych światowych ośrodków wyraziła swoje zdanie nt. znaczenia witaminy D w związku z najnowszymi wytycznymi Towarzystwa Endokrynologicznego (The Endocrine Society). 

Wspomniane wytyczne nie zalecają ani rutynowych oznaczeń stężenia witaminy D we krwi, ani rutynowej suplementacji tej witaminy – z wyjątkiem szczególnych grup, jak dzieci, kobiety w ciąży, osoby po 75 r.ż. czy pacjenci w stanie przedcukrzycowym. 

Zdaniem cytowanych autorów mamy jednak wystarczającą ilość danych, by uzasadnić profilaktycznie stosowanie witaminy D, i to nawet w dawkach większych od oficjalnie zalecanych. Autorzy argumentują, że już dawka 2000 j. dziennie podnosi stężenie witaminy we krwi do >20 ng/ml u 99% dorosłych osób, a do >30 ng/ml u 90%. Celem minimalnym powinna być ta druga wartość, w obecnych warunkach nieosiągana przez większość mieszkańców Europy Środkowej. Tymczasem już taka wartość wiąże się z zapobieganiem pewnym chorobom i przedwczesnym zgonom (zwłaszcza w okresie zimowym). 

Autorzy uważają, że jeszcze większa dawka, między 4000 a 6000 j., zapewniająca stężenie we krwi między 40 a 70 ng/ml, zapewni jeszcze lepszą ochronę. 

Na poparcie swoich słów autorzy przytaczają różnorakie badania kliniczne oraz obserwacyjne, które wspierają hipotezy o korzystnym wpływie witaminy D:

• na czynniki ryzyka chorób układu krążenia (m.in. zaburzenia lipidowe, ciśnienie tętnicze)
• na rozwój nowotworów (za pośrednictwem wpływu na aktywność genów, angiogenezę i zdolność do tworzenia przerzutów);
• na aktywność układu odpornościowego, w tym ryzyko i przebieg chorób z autoagresji (łuszczyca, astma, stwardnienie rozsiane, choroby zapalne jelit…);
• na ryzyko przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (prawdopodobnie w mechanizmie przeciwzapalnym);
• na czynność układu nerwowego (w tym zapobieganie chorobie Alzheimera);
• na metabolizm (m.in. zmniejszanie insulinooporności, zapobieganie cukrzycy);
• na rokowanie w przewlekłej chorobie nerek;
• na ryzyko złamań osteoporotycznych;
• na ryzyko próchnicy i chorób przyzębia;
• na przebieg ciąży.

Największe korzyści w stosunku do ryzyka pojawiają się zdaniem autorów, gdy stężenie aktywnej witaminy D we krwi znajduje się między 40 a 80 ng/ml. Górna bezpieczna granica wynosi natomiast 125 ng/ml. 

Za najskuteczniejszy sposób zwiększania stężenia witaminy D we krwi autorzy uznają suplementację uzupełniającą ekspozycję na światło słoneczne. Dla wielu osób przed 74 r.ż. minimalna dawka to 2000 j. dziennie, pod warunkiem prawidłowej masy ciała (osoby z nadwagą wymagają podawania większych dawek). Aby szybko uzyskać stan stacjonarny (tj. właściwe stężenie we krwi) można rozważyć stosowanie dużej dawki na początku i potem powrót do zwykłych dawek, ewentualnie przyjmowanie większych dawek raz w tygodniu (15 tys. j.) lub raz w miesiącu (60 tys. j.). Monitorowaniem stężeń witaminy D we krwi i nadzorowaniem procesu suplementacji powinien się zajmować specjalista.   

Na podstawie

Grant WB, Wimalawansa SJ, Pludowski P, Cheng RZ. Vitamin D: Evidence-Based Health Benefits and Recommendations for Population Guidelines. Nutrients. 2025 Jan 14;17(2):277. doi: 10.3390/nu17020277. PMID: 39861407; PMCID: PMC11767646.