Koenzym Q10 ma w organizmie wiele funkcji, które czynią go interesującym nutraceutykiem w kontekście opóźniania starzenia i przeciwdziałania zmianom narządowym zachodzącym wraz z wiekiem. 

Najczęściej o koenzymie Q10 mówi się w kontekście wytwarzania energii w komórkach (jest ważnym elementem łańcucha oddechowego w mitochondrium) oraz w kontekście wymiatania wolnych rodników (jest ważnym antyoksydantem, jedynym znanym, który rozpuszcza się w tłuszczach). Okazuje się jednak, że ochrona błon komórkowych przed uszkodzeniem czy udział w generacji energii to niejedyne jego zadania. Koenzym Q10 ponadto zmienia ekspresję licznych ludzkich genów, prawdopodobnie także tych związanych z odpowiedzią zapalną, przez co może wygaszać przewlekłe stany zapalne, a także zapobiegać włóknieniu narządów.

Włóknienie jest, ogólnie rzecz ujmując reakcją tkanek na uszkodzenie, którego nie można inaczej naprawić. W warunkach tlącego się przewlekłego zapalenia komórki tkanki łącznej zmuszone są odkładać kolagen w miejscach, gdzie nie udaje się zastąpić zniszczonych komórek ich młodymi odpowiednikami. Włóknienie jest typowym przejawem starzenia się, skutkiem nagromadzenia się po wielu latach „mikrourazów” fizykochemicznych. Przyczynia się włóknienie do chorób serca i naczyń, nerek, wątroby – praktycznie każdego narządu. W sercu typowym przejawem odkładania kolagenu jest blizna pozawałowa, ale nie tylko – kolagen zaczyna się odkładać już w 30 r.ż. nawet u osób bez zawału, pojawia się między komórkami i po wielu latach tego procesu „usztywnia” serce lub jego elementy (np. zastawki), które nie jest przez to w stanie pracować tak, jak w młodszym wieku, co przyczynia się do rozwoju niewydolności serca.

Z niedoborem koenzymu Q10 wiążą się też inne choroby, jak marskość wątroby (włóknienie jest tu wręcz osią patologicznych zmian!), fibromialgia, ale też leczenie zaburzeń lipidowych – przepisywane z powodu nadmiaru cholesterolu statyny blokują syntezę tego ważnego związku. Prawdopodobnie także zespół metaboliczny i cukrzyca typu 2 wiążą się z zaburzeniami funkcji koenzymu Q10. Z wiekiem dochodzi do spadku stężenia koenzymu Q10 w wielu tkankach i dowiedziono, że suplementacja może to zjawisko niwelować.

Aby koenzym Q10 pełnił prawidłowo swoje funkcje antyoksydacyjne, niezbędne jest prawidłowe zaopatrzenie w selen. Selen jest kofaktorem reduktazy tioredoksyny, enzymu, który odpowiada za przywracanie koenzymu Q10 do stanu zredukowanego po jego utlenieniu. Wykorzystano tę właściwość w badaniu klinicznym KISEL-10, w którym 4-letnia suplementacja obu tych substancji – koenzymu Q10 i selenu zmniejszyła śmiertelność z przyczyn krążeniowych o połowę! Prawdopodobnie za tym efektem stało właśnie działanie przeciwzwłóknieniowe koenzymu Q10 z selenem, potwierdzono bowiem, że w grupie otrzymującej aktywną suplementację istotnie zmniejszyły się markery biochemiczne włóknienia.

Nie jest przy tym wcale wykluczone, że taka kombinacja jest w stanie skutecznie zapobiegać włóknieniu innych narządów – tylko nie mamy jeszcze wyników badań klinicznych, które by potwierdziły ten efekt.

Koenzym Q10 jest niezwykle ciekawym nutraceutykiem, o wyraźnej roli zapobiegawczej w aspekcie różnych chorób (choć pojawiają się też w prasie fachowej opisy jego działania terapeutycznego). Podobnie jak inne nutraceutyki o znaczeniu profilaktycznym, np. witamina D czy kwasy omega-3, korzyści z suplementacji nie muszą być oczywiste – to, co widać w badaniach może być kompletnie „nieodczuwalne” dla osoby ją stosującej. Nie poczujemy przecież, że gdybyśmy nie przyjmowali danego nutraceutyku, już dawno przeszlibyśmy zawał albo mielibyśmy gorszą tolerancję wysiłku. Albo – czulibyśmy się gorzej. Substancje, których działanie wymaga lat suplementacji, mają pod górkę w świecie, w którym żądamy efektów już, natychmiast. A tymczasem mogą one dla nas zrobić wiele dobrego. Mówi się nawet, że koenzym Q10 nie tyle jest w stanie wydłużyć życie, tylko raczej zapobiega jego skróceniu związanemu z przewlekłym stresem oksydacyjnym.

Na podstawie

Adv Exp Med Biol. 2019;1178:103-112. Coenzyme Q10 Supplementation in Fibrosis and Aging. Hargreaves IP, Mantle D.

Nutrients. 2019 Sep 14;11(9). The Paradox of Coenzyme Q10 in Aging. Díaz-Casado ME, Quiles JL, Barriocanal-Casado E, González-García P, Battino M, López LC, Varela-López A.