Koreańscy okuliści do spółki z endokrynologami przeprowadzili badanie, na podstawie którego sugerują, że w oftalmopatii towarzyszącej chorobie Gravesa-Basedowa pomocne może być stosowanie kurkuminy. 

Póki co nie potwierdzono tego działania u ludzi, jest to zaledwie pierwsza jaskółka – badanie, jak zachowują się komórki zwane fibroblastami, pod wpływem kurkuminy. Te właśnie komórki są bezpośrednio odpowiedzialne za zmiany oczne w przebiegu wspomnianej postaci nadczynności tarczycy.

Choroba Gravesa-Basedowa to choroba autoimmunologiczna, w której układ odpornościowy wytwarza przeciwciała skierowane przeciwko receptorom na komórkach tarczycy. W zwykłych warunkach receptory te odpowiadają na hormon TSH wydzielany w mózgu przez przysadkę – za jego bowiem pomocą mózg reguluje, ile tyroksyny powinna produkować tarczyca. Jeśli więcej – przysadka wydziela więcej TSH. Problem w tym, że jeśli do tego samego receptora przyłącza się nie TSH, a przeciwciało, tarczyca reaguje tak samo – nie potrafi rozpoznać, co zaktywowało receptor.

U zdrowego człowieka synteza hormonów tarczycy jest zwrotnie sprzężona z wydzielaniem TSH przez mózg. To znaczy, że jeśli tarczyca wydzieli odpowiednio dużo swoich hormonów, mózg o tym się dowiaduje i przestaje ją stymulować za pomocą TSH. Zupełnie inaczej jest w chorobie Gravesa-Basedowa. Mózg nie stymuluje tarczycy, robią to przeciwciała. A dopóki te są obecne w krążeniu, tarczyca pracuje na najwyższych obrotach – trwa bowiem jej nieustająca stymulacja, choć nie przez mózg, a przez przeciwciała właśnie. Dlatego produkuje za dużo hormonów i dlatego pojawiają się objawy ich nadmiaru, układające się w konstelację objawów nadczynności tarczycy.

W chorobie Gravesa-Basedowa dochodzi też do uszkodzenia i nadmiernej stymulacji fibroblastów w oczodołach. Są to komórki wytwarzające elementy tkanki łącznej – glikozaminoglikany, kwas hialuronowy, kolagen… gdy zaczną produkować te substancje, wypełniają nimi oczodół, a dodatkowo przekształcają się w komórki tkanki tłuszczowej, i gromadzący się tłuszcz wraz z resztą substancji wypycha gałki oczne. Mamy wtedy do czynienia z wytrzeszczem gałek ocznych, który jest wysoce charakterystycznym objawem choroby Gravesa-Basedowa. Fachowo nazywa się ten stan oftalmopatią tarczycową lub orbitopatią Gravesa.

Wiadomo, że do niekontrolowanej stymulacji fibroblastów oczodołów przyczynia się stan zapalny i ich uszkodzenie przez wolne rodniki. Autorzy omawianej pracy postanowili więc sprawdzić, czy uda się temu zapobiec za pomocą silnej substancji chroniącej przed reaktywnymi formami tlenu: kurkuminy.

Eksperyment polegał na inkubacji z kurkuminą komórek tkanki łącznej usuniętej z oczodołów chorych w trakcie operacji chirurgicznej (zabieg ten jest jedną z opcji leczniczych w sytuacji nasilonego wytrzeszczu). Kurkumina spowodowała wygaszanie reakcji zapalnych, istotne zmniejszenie generacji reaktywnych form tlenu oraz zahamowanie tendencji do przekształcania się fibroblastów w adipocyty (komórki tłuszczowe).

Zdaniem autorów rezultaty te wspierają możliwość wykorzystywania kurkuminy w leczeniu orbitopatii Gravesa. Jak sami jednak dodają, do ustalenia pozostaje optymalna dawka kurkuminy, najlepsza droga podania (kurkumina słabo się wchłania z przewodu pokarmowego, choć można to poprawić dodatkiem piperyny) i wreszcie konieczne jest potwierdzenie, że efekt ten da się uzyskać u ludzi – i że przyniesie korzyści kliniczne.

Na podstawie

Invest Ophthalmol Vis Sci. 2019 Oct 1;60(13):4129-4140. Therapeutic Effect of Curcumin, a Plant Polyphenol Extracted From Curcuma longae, in Fibroblasts From Patients With Graves’ Orbitopathy. Lee JS, Kim J, Lee EJ, Yoon JS.