(Oczy)wiście luteina i zeaksantyna

Zespół specjalistów Cochrane Collaboration ocenił możliwe efekty suplementacji luteiny i zeaksantyny u noworodków zagrożonych powikłaniami wcześniactwa. 

Ideą stojącą za podawaniem luteiny i zeaksantyny w tej sytuacji klinicznej jest po pierwsze ich działanie antyoksydacyjne, a po drugie: preferencyjne gromadzenie w plamce żółtej oka oraz w tkance nerwowej. 

Retinopatia wcześniacza to choroba siatkówki oka, która rozwija się u wcześniaków, szczególnie tych urodzonych przed 32. tygodniem ciąży lub z masą urodzeniową <1500 g. Po porodzie wcześniaki często otrzymują tlenoterapię, jednak tlen w dużym stężeniu hamuje rozwój naczyń niedojrzałej siatkówki. Po zaprzestaniu tlenoterapii naczynia siatków reagują chaotycznym, nieprawidłowym rozwojem. Tworzą się naczynia kruche, łatwo pękające i krwawiące, mogą się tworzyć blizny, może dojść do odwarstwienia siatkówki i ślepoty. 

W uszkodzeniach naczyń siatkówki bierze udział stres oksydacyjny, dlatego możliwość dostarczania antyoksydantów preferencyjnie gromadzących się w siatkówce rodzi nadzieje na zapobieganie powikłaniom ocznym wcześniactwa (a być może i innym uszkodzeniom narządowym). 

Autorzy analizy wyszukali odpowiednie badania kliniczne przeprowadzone przed 2024 r. Do analizy włączono 5 badań z udziałem 666 wcześniaków, u których porównywano suplementację luteiny i zeaksantyny z placebo lub brakiem suplementacji (nie znaleziono badań oceniających osobno działanie luteiny albo zeaksantyny). 

Wyniki wskazują, że suplementacja luteiny i zeaksantyny prawdopodobnie chroni przed ciężkimi postaciami retinopatii wcześniaczej (stopnia 3 i wyższych, redukcja ryzyka o 51 proc.), choć raczej nie ma istotnego wpływu na ogólną częstość występowania tego powikłania. Nie wykazano, by testowana suplementacja miała istotny wpływ na inne typowe choroby wcześniaków, ani na ryzyko zgonu. Była natomiast bezpieczna – nie wykazano żadnych negatywnych efektów.  

Potrzebne są dalsze randomizowane badania z większymi grupami, aby potwierdzić te wyniki, ocenić długofalowe efekty tej strategii dla wzroku i ustalić optymalne dawkowanie luteiny i zeaksantyny. 

Suplementację luteiny i zeaksantyny można na podstawie tej analizy rozważyć zwłaszcza u skrajnych wcześniaków (z grupy szczególnie dużego ryzyka retinopatii), jako elementu strategii profilaktycznej. Decyzje terapeutyczne powinny opierać się na indywidualnej ocenie ryzyka i korzyści.

Ostateczne wnioski mogą ulec zmianie po przeprowadzeniu dalszych, rygorystycznych badań. 

Na podstawie

Choo YM, Yip KX, Fiander M, Ahmad Kamar A, Kamalden TA, Tan K, Lai NM. Lutein and zeaxanthin for reducing morbidity and mortality in preterm infants. Cochrane Database Syst Rev. 2025 Apr 28;4(4):CD012178. doi: 10.1002/14651858.CD012178.pub2. PMID: 40292760; PMCID: PMC12035999.