Astma: dieta i suplementacja

Naukowcy z Uniwersytetu w Kopenhadze (Dania), specjaliści ds. astmy dziecięcej dokonali niedawno przeglądu aktualnej wiedzy o możliwościach zapobiegania astmie u dzieci za pomocą diety i jej elementów. Pod uwagę brali randomizowane badania kliniczne i wyniki metaanaliz. 

Od dawna postuluje się, że rozwój astmy (i innych chorób alergicznych) jest w jakiś sposób powiązany z jakością diety (być może za pośrednictwem mikroflory jelitowej). Dieta typu zachodniego u dzieci genetycznie predysponowanych do reakcji alergicznych (i z nieprawidłową florą bakteryjną) może przyczyniać się do nadreaktywności układu immunologicznego. Z kolei dieta śródziemnomorska ma właściwości przeciwzapalne, za które, jak się uważa, odpowiada bogactwo antyoksydantów, witamin i minerałów, w tym witamina D i kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3. To z kolei doprowadziło do przeprowadzenia różnych badań (obserwacyjnych, interwencyjnych) mających ocenić ewentualną przydatność wybranych nutraceutyków w prewencji astmy u dzieci. Aktualne międzynarodowe wytyczne nie zalecają stosowania specyficznej diety ani suplementów diety w tym celu, taki przegląd może posłużyć więc osobom chcącym szybko poznać podsumowanie najważniejszych informacji z dostępnych badań naukowych. Należy pamiętać, że badania często dają niespójne wyniki, mają różne projekty i różną jakość, stąd obraz, jaki się z nich wyłania, będzie podlegał modyfikacjom wraz z wynikami kolejnych publikowanych prac. 

Z przeprowadzonych dotychczas prac wyłania się dość ciekawy obraz. Wydaje się, że są dwa  okresy, w których dieta bądź suplementacja może wpływać na ryzyko astmy u dzieci, i te okresy przypadają na bardzo wczesny etap dojrzewania układu odpornościowego dziecka. Pierwszy to okres ciąży, drugi to okres noworodkowy. Ten pierwszy wydaje się sprzyjać strategiom dietetycznym, w tym drugim mają one już mniejszą skuteczność. Potem jest jednak znacznie trudniej kształtować podatność na reakcje alergiczne.

Autorzy wskazują na następujące elementy diety najintensywniej badane pod kątem potencjalnej skuteczności w prewencji astmy u dzieci:

• witamina D –  wydaje się, że suplementacja witaminy D u dzieci może zapobiegać infekcjom górnych dróg oddechowych, natomiast efekt ochronny w stosunku do astmy dotyczy raczej suplementacji w okresie ciąży niż po urodzeniu; 
• kwasy omega-3 – ich suplementacja w okresie ciąży wiąże się z długotrwałą ochroną dzieci przed astmą, ale głównie w badaniach europejskich (być może z uwagi na odmienności genetyczne?). Słabsze efekty pod tym względem daje suplementacja kwasów omega-3 już po porodzie; jest dość prawdopodobne, że skuteczność kwasów omega-3 w tym kontekście zależy od specyficznych genów u dziecka; 
• witamina C – suplementowana przez ciężarne palące tytoń chroniła ich dzieci przed rozwojem astmy; nie wiadomo, jak wpływa na to ryzyko w innych grupach ciężarnych ani u dzieci, choć wiemy, że dzieci chore na astmę mają niższe poziomy witaminy C niż dzieci zdrowe;
• dieta śródziemnomorska w okresie ciąży wydaje się zapobiegać występowaniu świstów u dzieci, ale nie wpływa na ryzyko późniejszego rozwoju astmy;
• dzieci matek pijących dużo kawy rzadziej (w dwóch badaniach) chorowały na astmę w 6 r.ż.; podobną korelację stwierdzano dla owoców (zwłaszcza kiwi), zielonych warzyw i ryb;
• ryzyko astmy u dzieci przed 18 r.ż. zwiększało za to (w dużym duńskim badaniu populacyjnym) picie w okresie ciąży sztucznie słodzonych napojów;
• cynk – podejrzewa się, że suplementacja cynku może odgrywać rolę u dzieci z rozpoznaną astmą, ale danych jest zbyt mało do wyciągania ostatecznych konkluzji (jedno niewielkie badanie).

Największy potencjał jeśli chodzi o ochronę przed rozwojem astmy wydają się mieć kwasy omega-3 i witamina D. Prawdopodobnie nie są one równie skuteczne u wszystkich i niezbędne są badania, które powiążą efekty tych nutraceutyków z genotypem, aby móc wskazać osoby, u których suplementacja będzie szczególnie skuteczna, a także optymalne dawki i czas podawania suplementu. 

Na podstawie

Brustad N, Bønnelykke K, Chawes B. Dietary prevention strategies for childhood asthma. Pediatr Allergy Immunol. 2023 Jul;34(7):e13984. doi: 10.1111/pai.13984. PMID: 37492917.