Programowanie nutraceutyczne

Fińscy naukowcy przeprowadzili badanie oceniające skutki suplementacji probiotyków i kwasów omega-3 u ciężarnych. Badano wpływ na ryzyko otyłości u dzieci po 2 latach od porodu. Wszystkie uczestniczki miały problem z nadwagą/otyłością, a celem badania było sprawdzenie, czy za pomocą suplementacji można ustrzeć ich dzieci przed tym stanem. 

W badaniu brało udział 439 ciężarnych kobiet, które w sposób losowy przydzielono do jednej z czterech grup: otrzymującej olej rybi i placebo, olej rybi z probiotykiem, probiotyk z placebo lub podwójne placebo. Testowane preparaty zawierały 1,9 kwasu dokozoheksaenowgo DHA i 0,22 g kwasu eikozapentaenowego EPA (olej rybi) oraz bakterie Lacticaseibacillus rhamnosus HN001 i Bifidobacterium animalis ssp. lactis 420 (każdy w ilości 10 mld CFU). Podawanie preparatów rozpoczynano we wczesnym okresie ciąży i kontynuowano przez 6 miesięcy po porodzie. 

Autorzy monitorowali stan dzieci aż do końca 2 roku życia. Głównym obszarem zainteresowania było tempo ich wzrostu i zawartość tkanki tłuszczowej (pod koniec obserwacji mierzona pletyzmograficznie). 

Analiza wskazała, że podawanie ciężarnym probiotyków (niezależnie od tego, czy w połączeniu z olejem rybim, czy nie) wiązało się z istotnie zmniejszonym ryzykiem nadwagi u dwulatków (o ok. 60 proc. w porównaniu z grupą otrzymującą podwójne placebo). Obie substancje czynne nieco spowalniały tempo wzrastania, co jednak zdaniem autorów niekoniecznie jest zjawiskiem niekorzystnym. 

Wyniki są w zgodzie z teorią, że pewne aspekty zdrowia dzieci (być może nawet bardzo odległe, w dorosłości) kształtują się już w okresie płodowym (programowanie wewnątrzmaciczne). W niektórych wcześniejszych badaniach wykazano wpływ suplementacji kwasów omega-3 w okresie ciąży na wyższy wzrost dzieci i zmniejszone ryzyko otyłości. Wraz z probiotykami kwasy z rodziny omega-3 mogą wpływać na metabolizm matki, co z kolei może determinować pewne procesy komórkowe u płodu (np. punkty nastawcze decydujące o równowadze między gromadzeniem energii a jej wydatkowaniem). Może to się dziać za pośrednictwem mechanizmów związanych z sygnalizacją insulinową lub odpornością (w czym rolę może pełnić regulacja reakcji zapalnych: cytokiny prozapalne mogą przedostawać się przez łożysko do płodu i w ten sposób „nastawiać” mechanizmy fizjologiczne [i patofizjologiczne] u dziecka).

Korzystny wpływ probiotyków uwidoczniony w tym badaniu może wynikać z ich działania przeciwzapalnego oraz z wytwarzania krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, które także pełnią rolę sygnalizacyjną i mogą przenikać przez łożysko.  

Trudno się odnosić do zaobserwowanego efektu mniejszego wzrostu dzieci matek otrzymujących oba nutraceutyki. Może to być oczywiście skutek uboczny, ale autorzy wskazują, że zbyt szybkie tempo wzrostu w początkach życia nie jest pożądane i wiąże się ze zwiększonym ryzykiem otyłości w późniejszym okresie. Poza tym, mimo mniejszego tempa wzrostu, był on nadal w granicach prawidłowych, mówimy więc o niewielkim efekcie. Nie jest niepokojący na siatkach centylowych, za to może się wiązać z mniejszym ryzykiem zaburzeń metabolicznych w dalszym życiu (na co wskazuje obserwowana także w tej grupie mniejsza częstość nadwagi). 

Nie jest jasne, czemu w tym badaniu nie udało się, w przeciwieństwie do innych, uwidocznić korzystnego wpływu samych kwasów omega-3, ale za „stłumienie” ich efektu może wynikać np. nadmierna waga uczestniczek badania lub zbyt mała dawka kwasów omega-3. To będzie wymagało wyjaśnienia w kolejnych pracach. 

Na podstawie

Saros L, Vahlberg T, Koivuniemi E, Houttu N, Niinikoski H, Tertti K, Laitinen K. Fish Oil And/Or Probiotics Intervention in Overweight/Obese Pregnant Women and Overweight Risk in 24-Month-Old Children. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2023 Feb 1;76(2):218-226. doi: 10.1097/MPG.0000000000003659. Epub 2022 Nov 23. PMID: 36705702; PMCID: PMC9848211.