Niemieccy okuliści dokonali podsumowania strategii postępowania w orbitopatii Gravesa, czyli wytrzeszczu oczu towarzyszącego nadczynności tarczycy spowodowanej procesem autoimmunologicznym. Podstawą jest według nich suplementacja selenu, choć wystarcza tylko w łagodnych przypadkach. 

Wytrzeszcz oczu spowodowany jest w chorobie Gravesa-Basedowa naciekiem oczodołów przez komórki układu odpornościowego (w regionie tym znajdują się receptory dla TSH, hormonu przysadki zawiadującego czynnością tarczycy, przeciwko któremu z nieznanych przyczyn skierowana jest autoagresja) i reakcję miejscowych komórek tkanki łącznej wytwarzających nadmiar kolagenu i proteoglikanów, co prowadzi początkowo do obrzęku, a później do włóknienia, które trudno odwrócić. Nadmiar macierzy zewnątrzkomórkowej w oczodołach wypycha gałki oczne do przodu, co skutkuje wytrzeszczem – fachowo nazywa się ten stan orbitopatią Gravesa. 

Zdaniem niemieckich naukowców bardzo ważne, aby rodzaj leczenia dostosowywać indywidualnie do nasilenia zaburzeń w obrębie oczodołu. W łagodnych przypadkach wystarcza ich zdaniem suplementacja selenu oraz monitorowanie stanu chorego (maksymalnie przez pół roku, jeśli nie dojdzie do poprawy, należy zastosować agresywniejsze leczenie). W umiarkowanych zaburzeniach, w aktywnej fazie choroby (zanim dojdzie do zwłóknienia) konieczne są sterydy oraz rozważenie napromieniania oczodołów, zaś w ciężkich przypadkach – chirurgiczne usunięcie nadmiaru tkanek z oczodołu. Na horyzoncie pojawiają się nowe możliwości terapeutyczne z użyciem leków biologicznych, tj. przeciwciał monoklonalnych blokujących działanie cytokin, czyli substancji, którymi porozumiewa się układ immunologiczny. Mają one silne działanie wygaszające nadmiernie rozbuchane reakcje zapalne i rodzą nadzieje na skuteczną poprawę postępowania w wielu chorobach z autoagresji. 

Selen jest ważnym składnikiem białek chroniących tarczycę przed atakiem układu immunologicznego, a dodatkowo brak tego minerału przyczynia się do szybszego rozwoju zmian w tkankach oczodołu. Skuteczność suplementacji selenu w tej chorobie potwierdzają badania kliniczne, warto więc pamiętać o tym, by optymalną dawkę selenu ustalić ze specjalistą prowadzącym leczenie nadczynności tarczycy. 

Na podstawie

Oeverhaus M, Stöhr M, Möller L, Führer D, Eckstein A. Graves’ Orbitopathy: Current Concepts for Medical Treatment. Klin Monbl Augenheilkd. 2021 Jan;238(1):24-32. English, German. doi: 10.1055/a-1328-2884. Epub 2021 Jan 27. PMID: 33506447.